Obra di arte
Ekspresa
E obra di arte aki ta trahá dor di e artista kurasoleño Philippe Zanolino. El a usa pida pida glas ku a laba bin kantu na e playanan di Kòrsou. E pidanan di glas ta prueba arkeológiko ku un tempu Kòrsou tabata e sentro di e komersio transatlántiko. Barkunan ku tabata krusa e Osean Atlántiko tabata trese solamente bibida alkohóliko paso awa di bebe tabata daña den 4 dia. E skèrfnan di glas di e bòternan ku a wòrdu tirá den laman tabata keda di pòlish den fondo di laman den pidanan suave similar na prenda. E ta opvio ku bòternan di biña tabata blou den siglo 18. E yu hòmber di Phillippe Zanolino ta konta nos tokante e playa kaminda su tata a siñ’é mira loke otronan no por mira.
Listen to the podcast
2:27 min
"Ora nos tabata landa mi tata tabata piki tur e piedranan anto e tabata bisa: “Wak! Bo ta wak e kara den esaki?” anto e tabata kolekshoná tur."
- Giovanni Zanolino
Mi nòmber ta Giovanni Zanolino. Mi ta yu di Philippe Zanolino i mi tambe ta un artista. Kresiendo ami ku mi tata tabatin un relashon hopi fuerte; mi tambe ta un artista pues mi a sigui den su pasonan. Asina leu ku mi ta kòrda mi a wak e traha riba mayoria di su kolekshonnan. Esaki ta un hopi spesial paso e tabata bai nèt dilanti di nos kas den Penstraat, un kaya históriko na Kòrsou. Ora nos tabata landa semper e tabata piki tur e piedranan anto semper e tabata bisa: “Wak! Bo ta wak e kara den esaki?” Of “Bo ta wak esaki den esei?” anto e tabata kolekshoná tur.
Anto un dia el a krea tur e eskulturanan aki ku nan ku el a yama ‘E Guereronan di Amor’, e ta un serie hopi dibertido ku el a traha. Mi kièr sa el a traha riba nan pa un aña i mei, kisas dos aña. El a traha mas o ménos tresshen di e ophetonan aki. Awor aki e ta trahando riba Guereronan di Amor tamaño mediano.
Tabata hopi agradabel pa mira e forma den kua un artista ta mira diferente kos den opheto, el a siña ami tambe pa wak mas profundo. Mi tambe tabata ke impreshoná mi tata ora mi tabata wak un piedra kier men nos tur tabata bai buska piedra ku tabata parse algu. 90% di bia nos tabata robes anto e ora ei e, for di nada, tabata haña tur e ophetonan mágiko aki. El a siñami kon pa buska e tesoronan ku ta rondoná nos i ku Dios ta e berdadero artista.
Her’i strika
Ekspresa
Te leu den siglo 20 na Kòrsou tabata usa her’i strika pa strika kabei. Den e tempu ei kabei lizu tabata un ideal di beyesa riba e isla. E téknikanan di stret kabei a desaroyá den peña pa strika kabei i e uso di métodonan di stret kímiko ku a kambia e struktura básiko di e kabei. Den fin di añanan 60 e estilonan di kabei a kambia pasobra Kòrsou a kuminsá aseptá un standarte di beyesa mas natural. Awendia ainda damanan yòn afrokurasoleño manera Nathifa Martina ta enfrentá un kaminda largu i personal pa loke ta trata e ekspreshon di beyesa i identidat pa medio di estilo di kabei.
Listen to the podcast
2:27 min
"Di loke ami a tende, hendenan tabata keinta e heru anto literalmente strika nan kabei."
- Nathifa Martina
Mi nòmber ta Nathifa Martina. Mi opheto ta un heru di strika antik. Di loke ami a tende – no ku ami ni mi mama a hasi’é nos mes – ta ku hende tabata usa e her’i strika, nan tabata keint’é anto literalmente strika nan kabei. Ami nunka a stret mi kabei. Dia mi tabatin 14 aña mas o ménos mi mama a bisami ku nos por a bai hasi un tratamentu ku tabata yama wetlook sigun mi pero te ei mi a yega. Tin hopi otro opshon pero ami no a hasi niun di nan. Ora bo yega na e edat di tuma bo mes desishonnan bo ta skohe kiko pa hasi ku bo kabei. Hopi hende ku a stret nan kabei den pasado a yega na e punto ku nan ta disidí konsientemente pa kòrta tur kos anto kuminsá di nobo. Anto e ora ei bo ta laga bo kabeinan krese natural. Bo ta aseptá ken bo ta. Bo ta aseptá bo kabei i bo ta aseptá bo identidat. No ku bo no a hasi esei promé pero esaki ta realmente un proseso ku ta hiba na identidat.
Benta

Ekspresa
Richard Doest ta un pintor kurasoleño ku tambe ta traha instrumentonan musikal manera e benta. Tempu ku e tabata studiando na Amsterdam el a bira fasiná ku su propio herensia musikal afrokurasoleño. Hopi instrumento tradishonal di Kòrsou a originá komo hèrmèn práktiko den bida diario. E palu ku ta usa pa traha e benta mester ta flèksibel. Bo mester kòrta e taki korekto ora luna ta yen sino e no ta dobla anto despues di tempu e lo kibra. Tabata usa e benta pa un género músikal yamá muzik di zumbi. Probablemente e palabra zumbi ta bini di e pueblo Ubundu na Angola kaminda e ta nifiká ‘spiritu’.
Listen to the podcast
2:27 min
"E benta a originá di e bog pa yag kun’é – dùs e ta miles í miles di aña bieu – anto el a keda preservá aki riba e isla.”
- Richard Doest
E benta ta un instrumento úniko den Karibe. El a bini di Afrika. Kòrsou ta un di e islanan mas desaroyá den Karibe pero tòg e benta ku ta un instrumento elemental ku a originá di e bog di yag kun’é – pues e ta data di miles i miles di aña pasá – a keda preservá riba e isla. Esaki ta un indikashon di kon kompliká kultura ta i kon hende ta disidí pa konservá sierto kosnan, warda nan, no konta niun hende tokante nan pero ta preferá tené pa nan mes etcetera. E benta ta forma parti di e muzik di zumbi di e region di Bandariba pero hopi biaha e persona ku ta toka e benta ta djis sinta den porta di su kas i ta toka pa su mes plaser, no pa impreshoná hende i haña aplouso. Semper e benta a intrigámi. Mi a biba 11 aña na Hulanda, mi a wak un stampia ku un hómber ku un sombré tokando un instrumento i mi tabata sa: esaki ta e benta.
Ka’i orgel
Ekspresa
E opheto di palu aki ku klabu den dje ta e ‘ròl di muzik’ di un ka’i òrgel, un instrumento típiko di Kòrsou ku ta manera un kombinashon di un piano di silinder i un òrgel. Un kamber di palu ta amplifiká e zonido produsí pa un silinder ku miles di klabu. Kada klabu ta posishoná ku hopi presishon. Traha un ka’i òrgel ta rekerí un abilidat ku ta solamente un par di trahadó di instrumènt ta dominá. E komposishonnan kreá pa medio di klabu ta úniko. E meskla di melodianan oropeo (hopi biaha wals i mazurka komponé dor di Chopin, harmonianan hudiu i ritmonan afrikano) a desaroyá den un género musikal úniko. E ta muzik pa baila ariba pasobra na Kòrsou musika no por eksistí sin baile. E ka’i òrgel ta e sentro di hopi fiesta. Migali ta yu di e mihó trahadó di ka’i òrgel riba e isla i el a konta nos kiko e instrumènt ta nifiká p’é.
Listen to the podcast
2:27 min
"Mi tata tabata kontami ku antes un fiesta di ka’i òrgel tabata dura dos dia. Esei tabata fiesta!
- Migali Pinedo
Ami ta Migali Pinedo, mi ta e yu mas chikí di señor Serapio Pinedo. Band’é mi bo por mira un silinder. Un silinder tin mas o ménos 8000 klabu. Bo tin ku kita e kabes di kada un di nan. Ku un kos di pega klabu bo ta pega e klabu den un di e burakunan di e silinder. Na final, e silinder ta bai ta yen di klabu anto e klabunan huntu ta definí e melodia. Por bisa ku e silinder ta e elemento prinsipal di e ka’i òrgel. E ta karga e kansion di e ka’i òrgel. Mi tata tabata kontami ku ántes un fiesta di ka’i òrgel tabata dura dos dia. Esei tabata fiesta! E ka’i òrgel tabata hopi popular bou di e poblashon riku. Ku tempu el a sigui plama riba e isla i a yega na áreanan manera Bandabou. Einan mi tata a mira ún dia e tabata un mucha chikí anto el a bisa: “Esaki ta mi kos!” El a siña traha ka’i òrgel kompletamente su so. For di e dia ei el a keda popular.




